Επιμέλεια:Μαίρη Κάντα
Την προηγούμενη φορά,αγαπητοί αναγνώστες, είχαμε αρχίσει να μιλάμε για τον κινηματογράφο και την ιστορία του. Στη σημερινή στήλη θα συνεχίσουμε με την ιστορία του κινηματογράφου, αναφέροντας τις περιόδους που χωρίζεται ο κινηματογράφος.
Η πρώτη περίοδος του κινηματογράφου, είναι η περίοδος των πιονέρων η οποία αρχίζει με την εμφάνιση του κινηματογράφου το 1895 και τελειώνει το 1910. Οι Γάλλοι αδελφοί Λυμιέρ θεωρούνται οι εφευρέτες του κινηματογράφου. Στο Παρίσι, στις 22 Μαρτίου του 1895 έγινε η πρώτη ιδιωτική προβολή των ολιγόλεπτων ταινίων τους. Αυτές ήταν: "Το τάισμα του μπέμπη", "Ο ποτιστής που ποτίζεται", "Η είσοδος του τρένου στο σταθμό", "Η έξοδος των εργατών από το προαύλιο του εργοστασίου". Όμως η πρώτη δημόσια προβολή τους έγινε στις 28 Δεκεμβρίου 1895, στο υπόγειο του Παρισινού "Grand Cafe".
Στις σκηνές που γύριζαν οι οπερατέρ των Λυμιέρ, οι οποίες ήταν ρεαλιστικές σκηνές του δρόμου, οφείλουμε σημαντικά αποκτήματα στο τεχνικό πεδίο, κυρίως το "τράβελλινγκ", μια τεχνική που αποδείχτηκε ένα από τα σημαντικότερα εκφραστικά μέσα του σινεμά. Ο Ζορζ Μελιές υπήρξε ο πρώτος ουσιαστικά σκηνοθέτης του κινηματογράφου, ο δημιουργός της έννοιας "κινηματογραφική σκηνοθεσία" και ο πρώτος που μετέτρεψε τον κινηματογράφο σε σοβαρή τέχνη, από λαικό πανηγυριώτικο θέαμα. Δανείστηκε από το θέατρο ορισμένα εκφραστικά μέσα, όπως σενάριο, ηθοποιούς, κοστούμια, μακιγιάζ κ.α. και εμπλούτιζε τις ταινίες του με πολλά τρυκ που είχε εφευρέσει. Η πιο γνωστή του ταινία είναι το "Ταξίδι στην σελήνη" (1902) και είναι η πρώτη ταινία επιστημονικής φαντασίας στο σινεμά.
Οι Άγγλοι κινηματογραφιστές της "Σχολής του Μπράιτον" αποδεσμεύουν την κάμερα από την στατικότητά της και ανακαλύπτουν την εκφραστική αξία στις αλλαγές των γωνιών λήψης, σε μια ίδια σκηνή. Η εναλλαγή του γκρό πλάνου και του γενικού πλάνου σε μια ίδια σκηνή, είναι η αρχή του ντεκουπάζ και η δημιουργία του πρώτου αληθινού μοντάζ στην ιστορία του σινεμά. Ο Γάλλος Ζεκκά, το 1905, στη ταινία του "Πάθος" πραγματοποίησε το πρώτο "πανοραμίκ" (περιστροφική κίνηση της κάμερας) στην ιστορία του σινεμά.
Τα πρώτα χρόνια του αιώνα, δημιουργούνται στη Αμερική οι δύο πρώτες μεγάλες προχολιγουντιανές κινηματογραφικές εταιρείες, η "Βίταγκραφ" και η "Μπαίογκραφ". Η καινοτομία τους έγκειται στο ότι αρχίζουν να προσλαμβάνουν "υπαλλήλους". Ο πρώτος σημαντικός σκηνοθέτης που προσλαμβάνεται από την "Μπάιογκραφ" είναι ο Γκρήφιθ.
Η δεύτερη περίοδος είναι η περίοδος της ανάπτυξης του κινηματογράφου (1910-1940).Τον γαλλικό κινηματογράφο της περιόδου αυτής, φέρνει στο προσκήνιο, ο Λουί Φεγιάντ. Αυτός, κατάφερε να εισάγει στο γαλλικό σινεμά τον ρεαλισμό, μέσα από τον αντίποδά του,το φανταστικό. Το 1915 δημιουργείται η σχολή του "γαλλικού ιμπρεσιονισμού" από διανοούμενους κινηματογραφιστές με διαφορετικές μεταξύ τους τάσεις. Από το 1925, η σχολή διαφοροποιείται και εμφανίζεται το κίνημα της "αβάν-γκάρντ".
Στη Γαλλία η δεκαετία του '30 χαρακτηρίζεται από τον λεγόμενο "ποιητικό ρεαλισμό". Μεγαλύτερη μορφή του "ποιητικού ρεαλισμού" ήταν ο Ζαν Ρενουάρ, η ψυχή του γαλλικού κινηματογράφου.Άλλη μεγάλη μορφή αυτής της περιόδου είναι π Ζαν Βιγκό. Ο Αμπέλ Γκάνς στην ταινία του "Ναπολέων" (1926) εφαρμόζει για πρώτη φορά στην ιστορία του σινεμά, το διαχωρισμό της οθόνης στα τρία, θέλοντας μ’αυτήν την τεχνική καινοτομία (σύστημα poly – vision), να δείξει την εξουσία που ασκούσε ο Ναπολέων στις στρατιές του: ο ίδιος βρίσκεται στην μέση της οθόνης και στις πλευρές του προχωρούν οι φάλαγγες.
Μία θαυμαστή κινηματογραφική άνθηση ακολούθησε στη Γερμανία, μετά την ήττα της στο πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Τα μεγαλύτερα ονόματα είναι οι Φρίντριχ Μουρνάου, Φρίτς Λάνγκ, οι οποίοι με την άνοδο του Χίτλερ στη εξουσία μεταναστεύουν στη Αμερική, όπου και συνεχίζουν να παράγουν σπουδαίο έργο. Ο ιταλικός κινηματογράφος χαρακτηρίζεται από μία τάση ψευδοιστορισμού και μελοδραματισμού. Στις ιστορικές ταινίες κυριαρχούν τα φαντασμαγορικά ντεκόρ και οι στρατιές των κομπάρσων. Η συνεισφορά του στον υπόλοιπο κινματογράφο έγκειται στην χρησιμοποίηση του μπαρόκ ως αισθητική αντίληψη-επένδυση στις ιστορικές ταινίες. Την πρώτη της εμφάνιση κάνει το 1910 η γυναίκα ηθοποιός, μέσα από τον τύπο της "Ντίβας" (που στα Ιταλικά σημαίνει "Θεά") κι έτσι γίνεται η πρώτη προσπάθεια για "αστεροποίηση" του ηθοποιού.
Οι Η.Π.Α. συγκεντρώνονται στην προσπάθεια να κάνουν τον κινηματογράφο τους από βιομηχανία, τέχνη. Τα κύρια γνωρίσματα του αμερικανικού σινεμά αυτής της περιόδου συνθέτουν, η κατηγοριοποίηση του σινεμά σε είδη (γουέστερν, μιουζικαλ κ.α), η σχολή του "αμερικάνικου Μπουρλέσκ", ο ερχομός του ήχου το 1927 και της πρώτης αξιόπιστης μεθόδου εκτύπωσης χρωμάτων στο φιλμ το 1935, που επέτρεψε το γύρισμα έγχρωμων ταινιών, καθώς και η παρουσία του Ντέηβιντ Γουώρκ Γκρήφιθ, ο οποίος θεμελιώνει το συντακτικό του κλασικού κινηματογράφου σε ταινίες σταθμούς όπως η "Γέννηση ενός Έθνους" (1914) και "Μισαλλοδοξία" (1916).
Η αστυνομική ταινία επίσης γίνεται ολοένα και πιο μαύρη με αποτέλεσμα την γέννηση του "φίλμ νουάρ" (διασταύρωση τριών διαφορετικών κινηματογραφικών αρχεγόνων: του γερμανικού εξπρεσιονισμού, της αστυνομικής γαλλικής ταινίας και του γκανκστερικού φίλμ), με την "μοιραία γυναίκα" (famme fatale) και την απαισιόδοξη και κυνική θεματολογία, που αντικατόπτριζε την "μαύρη περίοδο" του πολέμου. Επίσης εισάγεται η τεχνική του μονολόγου ενώ γίνεται μία πολύ δημιουργική αξιοποίηση της ασπρόμαυρης φωτογραφίας.
Μία ανανεωτική τάση στο διεθνή κινηματογράφο αρχίζει το 1945. Το Χόλιγουντ πάυει να δίνει τόνο, ενώ πολλές χώρες δημιουργούν κινηματογράφο. Επικρατεί ο "ιταλικός νεορεαλισμός" με την ταξική τοποθέτηση των χαρακτήρων, την κοινωνικο-πολιτική στράτευση και τον σχολιασμό της πραγματικότητας. Έτσι ο Ροσελίνι κάνει γυρίσματα στην βομβαρδισμένη Ρώμη και ο Ντεσίκα συγκινεί με τον "Κλέφτη των ποδηλάτων".
Ο "Ωραίος Σέργιος" του Σαμπρόλ και το "Με κομμένη την ανάσα" του Γκοντάρ το 1958 εγκαινιάζουν την γαλλική "νουβέλ βάνγκ". Στη Αγγλία το "free cinema" βαδίζει στα ίδια χνάρια με την "νουβέλ βάνγκ". Αν και ο κλασικός κινηματογράφος συνεχίζει να κυριαρχεί παγκοσμίως, εντούτοις ένας νέος άνεμος επαναστατικής τόλμης και ανανεωτικού προβληματισμού σε όλα τα επίπεδα αρχίζει να πνέει παγκοσμίως που επηρεάζει βαθιά τους νέους κινηματογραφιστές. Από την δεκαετία του ’60 και μετά ο κινηματογράφος εισέρχεται σε μια νέα εποχή.Γίνεται πιο "στοχαστικός" και προβληματισμένος.
Ακόμα και στις Η.Π.Α. ο κινηματογράφος χάνει την σιγουριά, την αυταρέσκεια και την αφέλεια που τον χαρακτήριζε μέχρι τότε. Ο σκεπτικισμός διαδέχεται το πνεύμα της απόλυτης σιγουριάς. Ο Ντασσέν, ο Μπρούκς, ο Μάνκιεβιτς, ο Χόκς και αργότερα πολλοί άλλοι θέτουν σε αμφισβήτηση την αρμονία της αμερικάνικης κοινωνίας και την αλήθεια του αμερικάνικου τρόπου ζωής.
Στην δεκαετία του ’90 έχουμε την διακήρυξη του "Δόγματος ’95" του τελευταίου αισθητικού κινήματος μέχρι τις μέρες μας, από τον Δανό Λαρς Φόν Τρίερ και τον Τόμας Βίντεμπεργκ, ως μια προσπάθεια για αναζωπύρωση του γόνιμου προβληματισμού των δεκαετιών του ’60 και ’70, σε αντίθεση με το "επιφανειακό", "απατηλό", "παρακμιακό", "ατομικιστικό, και "αστικό" σινεμά του σήμερα.
Σχόλια