Επιμέλεια: Μαίρη Κάντα
Χαίρετε αγαπητοί αναγνώστες. Αυτή την εβδομάδα στη στήλη "Αρθρογραφώντας" θα ασχοληθούμε με μία σοβαρή χρόνια πάθηση, που έχει χαρακτηριστεί ως η μάστιγα του σύγχρονου πολιτισμού, την παχυσαρκία. Η παχυσαρκία είναι μία ασθένεια που έχει επιπτώσεις σχεδόν στο ένα τέταρτο του ενήλικου πληθυσμού και στο ένα πέμπτο των παιδιών στις αναπτυγμένες χώρες, ενώ θεωρείται η δεύτερη αιτία πρόωρου θανάτου παγκοσμίως.
Ήδη από το 1948, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει χαρακτηρίσει την παχυσαρκία ως χρόνια νόσο, ενώ η 24η Οκτωβρίου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παχυσαρκίας. Οι επιδημικές διαστάσεις της παχυσαρκίας σε παγκόσμια κλίμακα καθώς και οι επιπτώσεις της στη υγεία και στην ποιότητα ζωής των ατόμων έχουν οδηγήσει την αναγνώριση της ως μία από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες προκλήσεις δημόσιας υγείας. Τα τελευταία στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού σχετικά με την παχυσαρκία πραγματικά σοκάρουν. Αναφέρουν πως περίπου 1,6 δις άνθρωποι ενώ τουλάχιστον 400 εκατομμύρια είναι παχύσαρκοι. Επίσης εκτιμάται ότι 20 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών είναι υπέρβαρα παγκοσμίως.
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, σήμερα το ποσοστό των υπέρβαρων ενηλίκων κυμαίνεται μεταξύ 30% - 80%, αριθμός που συνεχώς αυξάνεται, ενώ από στοιχεία του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας προκύπτει ότι το 63% των ενηλίκων στην Ελλάδα είναι υπέρβαροι και το 19% παχύσαρκοι. Στα ύψη όμως βρίσκεται και η παιδική παχυσαρκία. Έτσι, οι χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στη Ευρώπη είναι κυρίως οι ανατολικές όπως η Ουγγαρία και οι νοτιοευρωπαικές όπως η Ισπανία, η Ιταλία και η Ελλάδα.
Στο πλαίσιο του 15ου Παγκρήτιου Ιατρικού Συνεδρίου που διεξήχθη στα Χανιά, η Κρήτη αναδείχθει "πρωταθλήτρια" στην παδική παχυσαρκία. Τα τελευταία 20-30 χρόνια η παιδική παχυσαρκία έχει δεκαπλασιαστεί στη Κρήτη και σύμφωνα με ορισμένες μελέτες θεωρείται ότι είναι το διαμέρισμα της Ελλάδας με την μεγαλύτερη παιδική παχυσαρκία. Ως κυριότερη αιτία γι΄αυτή την εικόνα θεωρείται η αλλαγή των διατροφικών προτύπων στο νησί. Για τους ενηλίκους τα τελευταία ευρήματα από την Κρήτη δείχνουν ότι το 76% των ανδρών και γυναικών 20-75 είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα.
Ως παχυσαρκία ορίζεται η υπερβολική συσσώρευση λίπους, κυρίως κάτω από το δέρμα αλλά και σε διάφορα άλλα όργανα του σώματος. Φυσιολογικά το λίπος, στο σύνολό του, αποτελεί το 15-20% του σωματικού βάρους για τον άνδρα και το 20-25% για την γυναίκα. Όμως , στη παχυσαρκία το ποσοστό αυτό μπορεί να φτάσει το 40%, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις και το 70%. Η κατανομή αυτού του λίπους είναι γενετικά καθορισμένη και διαφέρει ανάλογα με το φύλο. Ένας απλός τρόπος για την μέτρηση της παχυσαρκίας είναι ο υπολογισμός του Δείκτη Μάζας Σώματος. Ο δείκτης αυτός υπολογίζεται όταν διαιρέσουμε το βάρος του σώματος, σε κιλά, δια του τετραγώνου του αναστήματος, σε μέτρα.
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής και οι "κακές" συνήθειες είναι οι κυριότερες αιτίες της παχυσαρκίας. Η υιοθέτηση ενός διατροφικού μοντέλου "έτοιμου και γρήγορου" γεύματος (fast food) με βάση το ζωικό λίπος τα τελευταία χρόνια και η έλλειψη σωματικής άσκησης έχουν οδηγήσει στη αύξηση της παχυσαρκίας τα τελευταία χρόνια. Ακόμα, η παχυσαρκία οφείλεται σε ένα βαθμό στην κληρονομικότητα σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει. Η λήψη φαρμάκων,η δυσλειτουργία ορισμένων ενδοκρινών αδένων καθώς και η ψυχολογική κατάσταση του ατόμου είναι παράγοντες εμφάνισης παχυσαρκίας.
Η σοβαρή παχυσαρκία ενέχει κινδύνους για την υγεία καθώς παρουσιάζει πολλες επιπλοκές. Έτσι, η συσσώρευση λίπους γύρω από την κοιλιά, η οποία παρατηρείται συνήθως στους άνδρες προκαλεί πολύ συχνά εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων, όπως αρτηριακή υπέρταση, στεφανιαία νόσο, αρτηριοσκλήρυνση κλπ. Αντιθέτως, η συσσώρευση λίπους στους μηρούς και τους γλουτούς, η οποία παρατηρείται συνήθως στις γυναίκες, προκαλεί κυρίως αγγειακά προβλήματα από τα κάτω άκρα, όπως φλεβική ανεπάρκεια κάτω άκρων (κιρσούς) κλπ. Αλλές επιπλοκές της παχυσαρκίας είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, η χολολιθίαση, η οστεοαρθρίτιδα, η αρτηριακή υπέρταση, ο καρκίνος ενδομητρίου, ο καρκίνος μαστού, ο καρκίνος παχέως εντέρου.
Η έγκαιρη αναγνώριση της παχυσαρκίας, όπως και η βαρύτητα της αντιπροσωπεύουν τα πρώτα βήματα για την θεραπευτική αντιμετώπιση της. Κύριος στόχος της θεραπευτικής αντιμετώπισης της παχυσαρκίας παραμένει η απώλεια βάρους, η οποία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την δημιουργία αρνητικού ισοζυγίου ενέργειας, με την μείωση του ποσού της προσλαμβανομένης τροφής σε 500-1000 Kcals λιγότερο από τις ημερήσιες ανάγκες. Ετσι, για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας πρωτίστως προτείνονται διάφορες δίαιτες και σωστή διατροφή. Σκοπός της δίαιτας είναι η διατήρηση κανονικού σωματικού βάρους, η διατροφή με υγιεινές τροφές, η διατήρηση χαμηλών επιπέδων χοληστερίνης καθώς και η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.
Παράλληλα με την σωστή διατροφή θα πρέπει να αυξάνεται η σωματική άσκηση, η οποία βοηθάει στη μεγαλύτερη δυνατή απώλεια σωματικού λίπους, με παράλληλη διατήρηση ή και ενίσχυση του μυϊκού ιστού. Το δεύτερο βήμα για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας είναι η φαρμακευτική αγωγή. Το παχύσαρκο άτομο θα πρέπει να καταφεύγει σε χρήση φαρμάκων μόνο όταν η διαιτολογική αντιμετώπιση έχει αποδεδειγμένα αποτύχει στη αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Η χρήση όμως φαρμάκων κατά της παχυσαρκίας δεν απαλλάσει το παχύσαρκο άτομο από την ανάγκη να υποβληθεί σε δίαιτα και σωματική άσκηση. Τα φάρμακα λειτουργούν μόνο βοηθητικά στη απώλεια βάρους. Θα πρέπει να σημειωθεί ωστόσο, πως η χρήση φαρμάκων συνδυάζεται με πληθώρα ανεπιθύμητων ενεργειών.
Τελειώνοντας, το τρίτο βήμα στη αντιμετώπιση της παχυσαρκίας μπορεί να αποτελεί η χειρουργική αντιμετώπιση. Το παχύσαρκο άτομο μπορεί να αντιμετωπιστεί χειρουργικά, αποκλειστικά και μόνο όταν όλες οι άλλες προσπάθειες θεραπείας έχουν αποτύχει ή όταν πρόκειται για νοσογόνο παχυσαρκία, όπου οι κίνδυνοι για την υγεία αλλά και την ζωή του ατόμου είναι αυξημένοι.
Χαίρετε αγαπητοί αναγνώστες. Αυτή την εβδομάδα στη στήλη "Αρθρογραφώντας" θα ασχοληθούμε με μία σοβαρή χρόνια πάθηση, που έχει χαρακτηριστεί ως η μάστιγα του σύγχρονου πολιτισμού, την παχυσαρκία. Η παχυσαρκία είναι μία ασθένεια που έχει επιπτώσεις σχεδόν στο ένα τέταρτο του ενήλικου πληθυσμού και στο ένα πέμπτο των παιδιών στις αναπτυγμένες χώρες, ενώ θεωρείται η δεύτερη αιτία πρόωρου θανάτου παγκοσμίως.
Ήδη από το 1948, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει χαρακτηρίσει την παχυσαρκία ως χρόνια νόσο, ενώ η 24η Οκτωβρίου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παχυσαρκίας. Οι επιδημικές διαστάσεις της παχυσαρκίας σε παγκόσμια κλίμακα καθώς και οι επιπτώσεις της στη υγεία και στην ποιότητα ζωής των ατόμων έχουν οδηγήσει την αναγνώριση της ως μία από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες προκλήσεις δημόσιας υγείας. Τα τελευταία στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού σχετικά με την παχυσαρκία πραγματικά σοκάρουν. Αναφέρουν πως περίπου 1,6 δις άνθρωποι ενώ τουλάχιστον 400 εκατομμύρια είναι παχύσαρκοι. Επίσης εκτιμάται ότι 20 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών είναι υπέρβαρα παγκοσμίως.
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, σήμερα το ποσοστό των υπέρβαρων ενηλίκων κυμαίνεται μεταξύ 30% - 80%, αριθμός που συνεχώς αυξάνεται, ενώ από στοιχεία του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας προκύπτει ότι το 63% των ενηλίκων στην Ελλάδα είναι υπέρβαροι και το 19% παχύσαρκοι. Στα ύψη όμως βρίσκεται και η παιδική παχυσαρκία. Έτσι, οι χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στη Ευρώπη είναι κυρίως οι ανατολικές όπως η Ουγγαρία και οι νοτιοευρωπαικές όπως η Ισπανία, η Ιταλία και η Ελλάδα.
Στο πλαίσιο του 15ου Παγκρήτιου Ιατρικού Συνεδρίου που διεξήχθη στα Χανιά, η Κρήτη αναδείχθει "πρωταθλήτρια" στην παδική παχυσαρκία. Τα τελευταία 20-30 χρόνια η παιδική παχυσαρκία έχει δεκαπλασιαστεί στη Κρήτη και σύμφωνα με ορισμένες μελέτες θεωρείται ότι είναι το διαμέρισμα της Ελλάδας με την μεγαλύτερη παιδική παχυσαρκία. Ως κυριότερη αιτία γι΄αυτή την εικόνα θεωρείται η αλλαγή των διατροφικών προτύπων στο νησί. Για τους ενηλίκους τα τελευταία ευρήματα από την Κρήτη δείχνουν ότι το 76% των ανδρών και γυναικών 20-75 είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα.
Ως παχυσαρκία ορίζεται η υπερβολική συσσώρευση λίπους, κυρίως κάτω από το δέρμα αλλά και σε διάφορα άλλα όργανα του σώματος. Φυσιολογικά το λίπος, στο σύνολό του, αποτελεί το 15-20% του σωματικού βάρους για τον άνδρα και το 20-25% για την γυναίκα. Όμως , στη παχυσαρκία το ποσοστό αυτό μπορεί να φτάσει το 40%, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις και το 70%. Η κατανομή αυτού του λίπους είναι γενετικά καθορισμένη και διαφέρει ανάλογα με το φύλο. Ένας απλός τρόπος για την μέτρηση της παχυσαρκίας είναι ο υπολογισμός του Δείκτη Μάζας Σώματος. Ο δείκτης αυτός υπολογίζεται όταν διαιρέσουμε το βάρος του σώματος, σε κιλά, δια του τετραγώνου του αναστήματος, σε μέτρα.
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής και οι "κακές" συνήθειες είναι οι κυριότερες αιτίες της παχυσαρκίας. Η υιοθέτηση ενός διατροφικού μοντέλου "έτοιμου και γρήγορου" γεύματος (fast food) με βάση το ζωικό λίπος τα τελευταία χρόνια και η έλλειψη σωματικής άσκησης έχουν οδηγήσει στη αύξηση της παχυσαρκίας τα τελευταία χρόνια. Ακόμα, η παχυσαρκία οφείλεται σε ένα βαθμό στην κληρονομικότητα σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει. Η λήψη φαρμάκων,η δυσλειτουργία ορισμένων ενδοκρινών αδένων καθώς και η ψυχολογική κατάσταση του ατόμου είναι παράγοντες εμφάνισης παχυσαρκίας.
Η σοβαρή παχυσαρκία ενέχει κινδύνους για την υγεία καθώς παρουσιάζει πολλες επιπλοκές. Έτσι, η συσσώρευση λίπους γύρω από την κοιλιά, η οποία παρατηρείται συνήθως στους άνδρες προκαλεί πολύ συχνά εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων, όπως αρτηριακή υπέρταση, στεφανιαία νόσο, αρτηριοσκλήρυνση κλπ. Αντιθέτως, η συσσώρευση λίπους στους μηρούς και τους γλουτούς, η οποία παρατηρείται συνήθως στις γυναίκες, προκαλεί κυρίως αγγειακά προβλήματα από τα κάτω άκρα, όπως φλεβική ανεπάρκεια κάτω άκρων (κιρσούς) κλπ. Αλλές επιπλοκές της παχυσαρκίας είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, η χολολιθίαση, η οστεοαρθρίτιδα, η αρτηριακή υπέρταση, ο καρκίνος ενδομητρίου, ο καρκίνος μαστού, ο καρκίνος παχέως εντέρου.
Η έγκαιρη αναγνώριση της παχυσαρκίας, όπως και η βαρύτητα της αντιπροσωπεύουν τα πρώτα βήματα για την θεραπευτική αντιμετώπιση της. Κύριος στόχος της θεραπευτικής αντιμετώπισης της παχυσαρκίας παραμένει η απώλεια βάρους, η οποία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την δημιουργία αρνητικού ισοζυγίου ενέργειας, με την μείωση του ποσού της προσλαμβανομένης τροφής σε 500-1000 Kcals λιγότερο από τις ημερήσιες ανάγκες. Ετσι, για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας πρωτίστως προτείνονται διάφορες δίαιτες και σωστή διατροφή. Σκοπός της δίαιτας είναι η διατήρηση κανονικού σωματικού βάρους, η διατροφή με υγιεινές τροφές, η διατήρηση χαμηλών επιπέδων χοληστερίνης καθώς και η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.
Παράλληλα με την σωστή διατροφή θα πρέπει να αυξάνεται η σωματική άσκηση, η οποία βοηθάει στη μεγαλύτερη δυνατή απώλεια σωματικού λίπους, με παράλληλη διατήρηση ή και ενίσχυση του μυϊκού ιστού. Το δεύτερο βήμα για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας είναι η φαρμακευτική αγωγή. Το παχύσαρκο άτομο θα πρέπει να καταφεύγει σε χρήση φαρμάκων μόνο όταν η διαιτολογική αντιμετώπιση έχει αποδεδειγμένα αποτύχει στη αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Η χρήση όμως φαρμάκων κατά της παχυσαρκίας δεν απαλλάσει το παχύσαρκο άτομο από την ανάγκη να υποβληθεί σε δίαιτα και σωματική άσκηση. Τα φάρμακα λειτουργούν μόνο βοηθητικά στη απώλεια βάρους. Θα πρέπει να σημειωθεί ωστόσο, πως η χρήση φαρμάκων συνδυάζεται με πληθώρα ανεπιθύμητων ενεργειών.
Τελειώνοντας, το τρίτο βήμα στη αντιμετώπιση της παχυσαρκίας μπορεί να αποτελεί η χειρουργική αντιμετώπιση. Το παχύσαρκο άτομο μπορεί να αντιμετωπιστεί χειρουργικά, αποκλειστικά και μόνο όταν όλες οι άλλες προσπάθειες θεραπείας έχουν αποτύχει ή όταν πρόκειται για νοσογόνο παχυσαρκία, όπου οι κίνδυνοι για την υγεία αλλά και την ζωή του ατόμου είναι αυξημένοι.
Σχόλια