Επιμέλεια: Μαίρη Κάντα
Χαίρετε αγαπητοί αναγνώστες. Με αφορμή την παγκόσμια Ημέρα Καταπολέμησης της Οστεοπόρωσης που εορτάζεται στις 20 Οκτωβρίου, στη σημερινή στήλη "Αρθρογραφώντας" θα ασχοληθούμε με αυτή την νόσο.
Όπως αναφέρεται και στο τίτλο του κειμένου, η οστεοπόρωση χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς ως η σιωπηρή επιδημία της εποχής μας. Σιωπηρή επειδή δεν υπάρχουν εμφανή συπτώματα εμφάνισης της μέχρι να συμβεί το πρώτο κάταγμα και επιδημία γιατί αφορά ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Η οστεοπόρωση είναι η πιο συχνή πάθηση των οστών. Πρόκειται για μία χρόνια νόσο που προκαλεί προοδευτική μείωση της αντοχής των οστών, με επακόλουθο κατάγματα σε διάφορα σημεία του σκελετού. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η πάθηση προσβάλλει μία στις 3 γυναίκες ηλικίας 60-70 ετών και δύο στις τρεις ηλικίας άνω των 80 ετών.
Σήμερα στη Ελλάδα υπολογίζεται πως περίπου 400000 γυναίκες άνω των 50 ετών πάσχουν από βαριά οστεοπόρωση της σπονδυλικής στήλης που συνοδεύεται από κατάγματα σπονδύλων. Ο αντίστοιχος αριθμός ανδρών με βαριά οστεοπόρωση υπολογίζεται σε περίπου 50000. Εκτός από πόνους και παραμορφώσεις η οστεοπόρωση προκαλεί και θανάτους, ιδιαίτερα όταν το κάταγμα αφορά το ισχίο. Έτσι σύμφωνα με τις στατιστικές οι θάνατοι από οστεοπόρωση είναι περισσότεροι από τους θανάτους από καρκίνο του μαστού.
Η οστεοπόρωση διακρίνεται σε δύο κατηγορίες την πρωτοπαθή και την δευτεροπαθή. Στη πρωτοπαθή κατηγορία βρίσκεται η μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση και η οστεοπόρωση των ηλικιωμένων ή γεροντική οστεοπόρωση.Η πιο συχνή μορφή οστεοπόρωσης είναι η μετεμμηνοπαυσιακή. Εμφανίζεται σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και σχετίζεται με την μειωμένη παραγωγή οιστρογόνων που φυσιολογικά παρατηρείται σε αυτή την ηλικία των γυναικών.Η οστεοπόρωση των ηλικιωμένων εμφανίζεται σε γυναίκες και άνδρες ηλικίας 70 ετών και άνω. Η δευτεροπαθής οστεοπόρωση αναπτύσσεται σε ασθενείς με ορισμένες παθήσεις όπως είναι πχ η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο υπερθυρεοειδισμός και το σύνδρομο δυσαπορρόφησης. Επίσης, η δευτεροπαθής οστεοπόρωση μπορεί να εμφανιστεί σε ασθενείς που παίρνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα ορισμένα φάρμακα, όπως είναι τα γλυκοκορτικοειδή, η θυρεοειδική ορμόνη σε δόση μεγαλύτερη από ό,τι χρειάζεται για την αντιμετώπιση του υποθυρεοειδισμού, τα αντιεπιληπτικά φάρμακα ή η ηπαρίνη.
Μόλις τα τελευταία δέκα χρόνια άρχισε η οστεοπόρωση να γίνεται γνωστή και έχει αναγνωριστεί σαν μείζον πρόβλημα από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας. Η αύξηση της συχνότητας της νόσου οφείλεται στη αύξηση του μέσου όρου ζωής καθώς και στη μετακίνηση του πληθυσμού στα μεγάλα αστικά κέντρα. Στη Ευρώπη το 1990 ο πληθυσμός άνω των 65 ετών ήταν 68 εκατομμύρια ενώ το 2050 υπολογίζεται ότι θα είναι 133 εκατομμύρια. Έτσι, αυτή η αλλαγή στη ηλικία του πληθυσμού θα αυξήσει τον αριθμό των καταγμάτων του ισχίου από 1,7 εκατομμύρια που ήταν το 1990 σε 6.3 εκατομμύρια το 2050. Στη Ευρώπη επίσης κάθε χρόνο 438000 ασθενείς παθαίνουν ένα οστεοπορωτικό σπονδυλικό κάταγμα, ενώ υπολογίζεται πως το 2050 37 εκατομμύρια ασθενείς θα έχουν τουλάχιστον ένα οστεοπορωτικό κάταγμα στη σπονδυλική στήλη.
Αρκετοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί για την πρόκληση της οστεοπόρωσης. Η κληρονομικότητα, η εμμηνόπαυση στις γυναίκες, η λευκή φυλή και ο μικρός σκελετός είναι αναπόφευκτοι παράγοντες. Η ανεπάρκεια ασβεστίου και βιταμίνης D επιτυγχάνει την μείωση οστών, ενώ η καφείνη, το κάπνισμα, το αλκοόλ, η έλλειψη σωματικής άσκησης μειώνουν την οστική πυκνότητα.
Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι που οι γυναίκες υποφέρουν από οστεοπόρωση συχνότερα από τους άντρες. Πρώτον, τα οστά των γυναικών είναι λιγότερο συμπαγή από τα οστά των αντρών, άρα υπάρχει μεγαλύτερος βαθμός πόρωσης στις γυναίκες. Η παραγονή των ορμονών (οιστρογόνα) μειώνεται δραστικά όταν οι γυναίκες φτάνουν την εμμηνόπαυση, αντίθετα, στη γήρανση των αντρών υπάρχει μία σταδιακή μείωση της τεστοστερόνης. Οι δύο αυτές ορμόνες ευθύνονται για την διέγερση των κυττάρων που "χτίζουν τα οστά". Άρα στις προχωρημένες ηλικίες η σύνθεση οστών λειτουργεί πιο αργά και αυτό είναι πιο έντονο στις γυναίκες.
'Οπως είπαμε και στη αρχή του κειμένου, η οστεοπόρωση δεν δίνει κανένα σύμπτωμα. Διαγνώσκεται μόνο με την μέτρηση της οστικής πυκνότητας, μίας εξέτασης που δεν πονάει, έχει ελάχιστη ακτινοβολία και διαρκεί 15 λεπτά.Μερικές γυναίκες όμως μπορούν να παρουσιάσουν συμπτώματα όπως μικρά πονάκια ή εύκολη κόπωση στη ράχη, ισχυρό έντονο πόνο στη σπονδυλική στήλη, όταν δημιουργηθεί το κάταγμα κάποιου σπονδύλου, ελλάτωση του ύψους τους, κύρτωση της ράχης και κατάγματα σε άλλα σημεία εκτός της σπονδυλικής στήλης.
Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας θα πρέπει να γίνεται - σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες ηλικίας μικρότερης των 65 ετών που έχουν επιπλέον της εμμηνόπαυσης έναν ή περισσότερους παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση
- σε όλες τις γυναίκες ηλικίας 65 ετών και πάνω ανεξαρτήτως παραγόντων κινδύνου
- σε γυναίκες και άνδρες που παίρνουν ή προβλέπεται να πάρουν κορτιζόνη για μεγάλο χρονικό διάστημα
- σε γυναίκες και άνδρες με ακτινολογική παραμόρφωση σπονδύλων
- σε γυναίκες και άνδρες που έχουν υποστεί κάταγμα μετά από ελαφρό τραύμα.
Εύλογα τίθεται το ερώτημα αν μπορούμε να προλάβουμε την οστεοπόρωση. Οι ειδικοί αναφέρουν πως είναι πολύ πιο εύκολο να προλάβουμε την οστεοπόρωση παρά να την θεραπεύσουμε. Το πώς θα γίνει αυτό εξαρτάται από την ηλικία μας. Έτσι, οι γυναίκες, μέχρι την ηλικία των 20-25 ετών φροντίζουμε να σχηματίσουμε όσο γίνεται πιο γερά κόκαλα. Στη συνέχεια, μέχρι την εμμηνόπαυση φροντίζουμε να διατηρήσουμε σταθερή την ποσότητα του οστού που σχηματίσαμε. Αμέσως μετά την εμμηνόπαυση ο γιατρός θα πρέπει να διαγνώσει έγκαιρα εκείνες τις γυναίκες που χάνουν κάθε χρόνο μεγάλη ποσότητα της οστικής τους μάζας ή που γρήγορα θα κάνουν οστεοπόρωση. Αφού ξεχωρίσει αυτές τις γυναίκες θα τις προφυλάξει με μια ειδική θεραπεία για τα 5-10 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση.
Ακόμα θα πρέπει να προσέξουμε και την διατροφή μας, η οποία θα πρέπει να περιέχει πάντα τροφές με μεγάλη περιεκτικότητα σε ασβέστιο. Το ασβέστιο είναι εξίσου απαραίτητο τόσο στη παιδική-εφηβική ηλικία όσο και στη ηλικία του ενήλικα και μετά την εμμηνόπαυση. Η ημερήσια δόση που χρειαζόμαστε εξαρτάται από το φύλο και την ηλικία. Η άσκηση είναι τελείως απαραίτητη για τα οστά. Με τις ασκήσεις ασκείται η απαραίτητη πίεση στα κόκαλα μας που επιτρέπει στους νέους να φτιάξουν πιο γερό σκελετό και στους ενήλικες και ηλικιωμένους να διατηρήσουν την οστική τους μάζα. Οι πιο συνηθισμένες ασκήσεις που συνιστώνται περιλαμβάνουν: βάδισμα, τρέξιμο, χορό, αεριοβική γυμναστική, τένις κτλ. Η γυμναστική πρέπει να γίνεται τακτικά και συνεχώς.
Το κόψιμο του καπνίσματος καθώς και η μη κατάχρηση οινοπνεύματος ή καφέ είναι τρόποι πρόληψης της οστεοπόρωσης. Επίσης, στα ήδη οστεοπορωτικά άτομα θα πρέπει να αποφεύγονται οι συχνές πτώσεις που συνήθως προκαλούν κατάγματα. Γι αυτό θα πρέπει να προσέχουν στα γλιστρήματα στο μπάνιο, να μη στρώνουν μικρά χαλάκια στο πάτωμα, να μη σηκώνουν μεγάλα βάρη καθώς και φοράνε άνετα παπούτσια χωρίς τακούνι και να μη γλιστρούν.
Τέλος, σήμερα υπάρχουν φάρμακα για την θεραπεία της οστεοπόρωσης τα οποία αυξάνουν την οστική πυκνότητα και ελαττώνουν την πιθανότητα για κάταγμα. Εάν συμβεί το κάταγμα τότε ανάλογα με την θέση και την σοβαρότητα αντιμετωπίζεται με συντηρητικές ή χειρουργικές παρεμβάσεις. Πρόσφατα για τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης έχει αναπτυχθεί μία ενδιαφέρουσα χειρουργική τεχνική με την οποία διορθώνεται η παραμόρφωση του σπονδύλου λόγω κατάγματος με αποτέλεσμα να βελτιώνεται ο πόνος και η λειτουργική ικανότητα του ασθενή και να ελλαττώνεται η πιθανότητα για νέο σπονδυλικό κάταγμα. Η τεχνική αυτή ονομάζεται "σπονδυλοπλαστική" και εφαρμόζεται με επιτυχία από το τμήμα σπονδυλικής στήλης της Ορθοπεδικής κλινικής του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Χαίρετε αγαπητοί αναγνώστες. Με αφορμή την παγκόσμια Ημέρα Καταπολέμησης της Οστεοπόρωσης που εορτάζεται στις 20 Οκτωβρίου, στη σημερινή στήλη "Αρθρογραφώντας" θα ασχοληθούμε με αυτή την νόσο.
Όπως αναφέρεται και στο τίτλο του κειμένου, η οστεοπόρωση χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς ως η σιωπηρή επιδημία της εποχής μας. Σιωπηρή επειδή δεν υπάρχουν εμφανή συπτώματα εμφάνισης της μέχρι να συμβεί το πρώτο κάταγμα και επιδημία γιατί αφορά ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Η οστεοπόρωση είναι η πιο συχνή πάθηση των οστών. Πρόκειται για μία χρόνια νόσο που προκαλεί προοδευτική μείωση της αντοχής των οστών, με επακόλουθο κατάγματα σε διάφορα σημεία του σκελετού. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η πάθηση προσβάλλει μία στις 3 γυναίκες ηλικίας 60-70 ετών και δύο στις τρεις ηλικίας άνω των 80 ετών.
Σήμερα στη Ελλάδα υπολογίζεται πως περίπου 400000 γυναίκες άνω των 50 ετών πάσχουν από βαριά οστεοπόρωση της σπονδυλικής στήλης που συνοδεύεται από κατάγματα σπονδύλων. Ο αντίστοιχος αριθμός ανδρών με βαριά οστεοπόρωση υπολογίζεται σε περίπου 50000. Εκτός από πόνους και παραμορφώσεις η οστεοπόρωση προκαλεί και θανάτους, ιδιαίτερα όταν το κάταγμα αφορά το ισχίο. Έτσι σύμφωνα με τις στατιστικές οι θάνατοι από οστεοπόρωση είναι περισσότεροι από τους θανάτους από καρκίνο του μαστού.
Η οστεοπόρωση διακρίνεται σε δύο κατηγορίες την πρωτοπαθή και την δευτεροπαθή. Στη πρωτοπαθή κατηγορία βρίσκεται η μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση και η οστεοπόρωση των ηλικιωμένων ή γεροντική οστεοπόρωση.Η πιο συχνή μορφή οστεοπόρωσης είναι η μετεμμηνοπαυσιακή. Εμφανίζεται σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και σχετίζεται με την μειωμένη παραγωγή οιστρογόνων που φυσιολογικά παρατηρείται σε αυτή την ηλικία των γυναικών.Η οστεοπόρωση των ηλικιωμένων εμφανίζεται σε γυναίκες και άνδρες ηλικίας 70 ετών και άνω. Η δευτεροπαθής οστεοπόρωση αναπτύσσεται σε ασθενείς με ορισμένες παθήσεις όπως είναι πχ η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο υπερθυρεοειδισμός και το σύνδρομο δυσαπορρόφησης. Επίσης, η δευτεροπαθής οστεοπόρωση μπορεί να εμφανιστεί σε ασθενείς που παίρνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα ορισμένα φάρμακα, όπως είναι τα γλυκοκορτικοειδή, η θυρεοειδική ορμόνη σε δόση μεγαλύτερη από ό,τι χρειάζεται για την αντιμετώπιση του υποθυρεοειδισμού, τα αντιεπιληπτικά φάρμακα ή η ηπαρίνη.
Μόλις τα τελευταία δέκα χρόνια άρχισε η οστεοπόρωση να γίνεται γνωστή και έχει αναγνωριστεί σαν μείζον πρόβλημα από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας. Η αύξηση της συχνότητας της νόσου οφείλεται στη αύξηση του μέσου όρου ζωής καθώς και στη μετακίνηση του πληθυσμού στα μεγάλα αστικά κέντρα. Στη Ευρώπη το 1990 ο πληθυσμός άνω των 65 ετών ήταν 68 εκατομμύρια ενώ το 2050 υπολογίζεται ότι θα είναι 133 εκατομμύρια. Έτσι, αυτή η αλλαγή στη ηλικία του πληθυσμού θα αυξήσει τον αριθμό των καταγμάτων του ισχίου από 1,7 εκατομμύρια που ήταν το 1990 σε 6.3 εκατομμύρια το 2050. Στη Ευρώπη επίσης κάθε χρόνο 438000 ασθενείς παθαίνουν ένα οστεοπορωτικό σπονδυλικό κάταγμα, ενώ υπολογίζεται πως το 2050 37 εκατομμύρια ασθενείς θα έχουν τουλάχιστον ένα οστεοπορωτικό κάταγμα στη σπονδυλική στήλη.
Αρκετοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί για την πρόκληση της οστεοπόρωσης. Η κληρονομικότητα, η εμμηνόπαυση στις γυναίκες, η λευκή φυλή και ο μικρός σκελετός είναι αναπόφευκτοι παράγοντες. Η ανεπάρκεια ασβεστίου και βιταμίνης D επιτυγχάνει την μείωση οστών, ενώ η καφείνη, το κάπνισμα, το αλκοόλ, η έλλειψη σωματικής άσκησης μειώνουν την οστική πυκνότητα.
Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι που οι γυναίκες υποφέρουν από οστεοπόρωση συχνότερα από τους άντρες. Πρώτον, τα οστά των γυναικών είναι λιγότερο συμπαγή από τα οστά των αντρών, άρα υπάρχει μεγαλύτερος βαθμός πόρωσης στις γυναίκες. Η παραγονή των ορμονών (οιστρογόνα) μειώνεται δραστικά όταν οι γυναίκες φτάνουν την εμμηνόπαυση, αντίθετα, στη γήρανση των αντρών υπάρχει μία σταδιακή μείωση της τεστοστερόνης. Οι δύο αυτές ορμόνες ευθύνονται για την διέγερση των κυττάρων που "χτίζουν τα οστά". Άρα στις προχωρημένες ηλικίες η σύνθεση οστών λειτουργεί πιο αργά και αυτό είναι πιο έντονο στις γυναίκες.
'Οπως είπαμε και στη αρχή του κειμένου, η οστεοπόρωση δεν δίνει κανένα σύμπτωμα. Διαγνώσκεται μόνο με την μέτρηση της οστικής πυκνότητας, μίας εξέτασης που δεν πονάει, έχει ελάχιστη ακτινοβολία και διαρκεί 15 λεπτά.Μερικές γυναίκες όμως μπορούν να παρουσιάσουν συμπτώματα όπως μικρά πονάκια ή εύκολη κόπωση στη ράχη, ισχυρό έντονο πόνο στη σπονδυλική στήλη, όταν δημιουργηθεί το κάταγμα κάποιου σπονδύλου, ελλάτωση του ύψους τους, κύρτωση της ράχης και κατάγματα σε άλλα σημεία εκτός της σπονδυλικής στήλης.
Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας θα πρέπει να γίνεται - σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες ηλικίας μικρότερης των 65 ετών που έχουν επιπλέον της εμμηνόπαυσης έναν ή περισσότερους παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση
- σε όλες τις γυναίκες ηλικίας 65 ετών και πάνω ανεξαρτήτως παραγόντων κινδύνου
- σε γυναίκες και άνδρες που παίρνουν ή προβλέπεται να πάρουν κορτιζόνη για μεγάλο χρονικό διάστημα
- σε γυναίκες και άνδρες με ακτινολογική παραμόρφωση σπονδύλων
- σε γυναίκες και άνδρες που έχουν υποστεί κάταγμα μετά από ελαφρό τραύμα.
Εύλογα τίθεται το ερώτημα αν μπορούμε να προλάβουμε την οστεοπόρωση. Οι ειδικοί αναφέρουν πως είναι πολύ πιο εύκολο να προλάβουμε την οστεοπόρωση παρά να την θεραπεύσουμε. Το πώς θα γίνει αυτό εξαρτάται από την ηλικία μας. Έτσι, οι γυναίκες, μέχρι την ηλικία των 20-25 ετών φροντίζουμε να σχηματίσουμε όσο γίνεται πιο γερά κόκαλα. Στη συνέχεια, μέχρι την εμμηνόπαυση φροντίζουμε να διατηρήσουμε σταθερή την ποσότητα του οστού που σχηματίσαμε. Αμέσως μετά την εμμηνόπαυση ο γιατρός θα πρέπει να διαγνώσει έγκαιρα εκείνες τις γυναίκες που χάνουν κάθε χρόνο μεγάλη ποσότητα της οστικής τους μάζας ή που γρήγορα θα κάνουν οστεοπόρωση. Αφού ξεχωρίσει αυτές τις γυναίκες θα τις προφυλάξει με μια ειδική θεραπεία για τα 5-10 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση.
Ακόμα θα πρέπει να προσέξουμε και την διατροφή μας, η οποία θα πρέπει να περιέχει πάντα τροφές με μεγάλη περιεκτικότητα σε ασβέστιο. Το ασβέστιο είναι εξίσου απαραίτητο τόσο στη παιδική-εφηβική ηλικία όσο και στη ηλικία του ενήλικα και μετά την εμμηνόπαυση. Η ημερήσια δόση που χρειαζόμαστε εξαρτάται από το φύλο και την ηλικία. Η άσκηση είναι τελείως απαραίτητη για τα οστά. Με τις ασκήσεις ασκείται η απαραίτητη πίεση στα κόκαλα μας που επιτρέπει στους νέους να φτιάξουν πιο γερό σκελετό και στους ενήλικες και ηλικιωμένους να διατηρήσουν την οστική τους μάζα. Οι πιο συνηθισμένες ασκήσεις που συνιστώνται περιλαμβάνουν: βάδισμα, τρέξιμο, χορό, αεριοβική γυμναστική, τένις κτλ. Η γυμναστική πρέπει να γίνεται τακτικά και συνεχώς.
Το κόψιμο του καπνίσματος καθώς και η μη κατάχρηση οινοπνεύματος ή καφέ είναι τρόποι πρόληψης της οστεοπόρωσης. Επίσης, στα ήδη οστεοπορωτικά άτομα θα πρέπει να αποφεύγονται οι συχνές πτώσεις που συνήθως προκαλούν κατάγματα. Γι αυτό θα πρέπει να προσέχουν στα γλιστρήματα στο μπάνιο, να μη στρώνουν μικρά χαλάκια στο πάτωμα, να μη σηκώνουν μεγάλα βάρη καθώς και φοράνε άνετα παπούτσια χωρίς τακούνι και να μη γλιστρούν.
Τέλος, σήμερα υπάρχουν φάρμακα για την θεραπεία της οστεοπόρωσης τα οποία αυξάνουν την οστική πυκνότητα και ελαττώνουν την πιθανότητα για κάταγμα. Εάν συμβεί το κάταγμα τότε ανάλογα με την θέση και την σοβαρότητα αντιμετωπίζεται με συντηρητικές ή χειρουργικές παρεμβάσεις. Πρόσφατα για τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης έχει αναπτυχθεί μία ενδιαφέρουσα χειρουργική τεχνική με την οποία διορθώνεται η παραμόρφωση του σπονδύλου λόγω κατάγματος με αποτέλεσμα να βελτιώνεται ο πόνος και η λειτουργική ικανότητα του ασθενή και να ελλαττώνεται η πιθανότητα για νέο σπονδυλικό κάταγμα. Η τεχνική αυτή ονομάζεται "σπονδυλοπλαστική" και εφαρμόζεται με επιτυχία από το τμήμα σπονδυλικής στήλης της Ορθοπεδικής κλινικής του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Σχόλια