Γράφει ο Σακελλάρης Σκουμπουρδής
Εντάξει, είχε δίκιο ο Χένρυ Κίσσινγκερ τότε που είπε το προσφυές: «όταν υπάρχει πρόβλημα στις ΗΠΑ, παίρνεις στο τηλέφωνο τον Πρόεδρο, όταν υπάρχει πρόβλημα στην Ευρώπη, ποιον να πάρεις τηλέφωνο;».
Είναι αλήθεια ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι κάπως δυσκίνητη και χάνει πόντους στο επίπεδο της ‘υπερδυναμικής’ εκφοράς. Φταίει η ‘γκρίζα’ γραφειοκρατία, φταίει η πολυαρχία, ή μήπως φταίει η Βαβέλ γλωσσών, ιδεών, δράσεων, νοοτροπιών; Τέλος πάντων, δεν είναι και τόσο αποτελεσματική ως διεθνής μηχανισμός εξουσίας, ιδιαίτερα στις κρίσιμες περιστάσεις. Όπως εσχάτως, με την πρωτοφανή συστημική κρίση χρέους, που αναστατώνει το όλο παγκόσμιο χωριό, προκαλώντας μεγάλες γκρίνιες του τύπου (Der Spiegel): «για τη σωτηρία του Ευρώ έγιναν πολύ λίγα, πολύ αργά». Το προϊόν αρνητικό κλίμα, τροφοδοτεί στενοχώριες, ευρωσκεπτικισμό, κακοκαιρίες. Αλλά οι άνθρωποι, οι ιδέες, οι θεσμοί, τα συστήματα στα δύσκολα δοκιμάζονται. Τώρα είναι σημαντικό οι ευρωκαπεταναίοι να ξεπεράσουν τη φουσκοθαλασσιά και να ξαναφέρουν το καράβι σε ήσυχα νερά, διασφαλίζοντας και την ευρωπαϊκή δυναμική, που συνδέει δημιουργικά τους επιβάτες. Ώσπου να έρθει η επόμενη κρίση…
Χιλιάδες χρόνια μετά τον Δημοσθένη, το «δει δη χρημάτων» παραμένει επίκαιρο. Για να ολοκληρωθούν κάποια σπουδαία ευρωπαϊκά επιτεύγματα, που θα δούμε πιο κάτω, χρειάζονται τα ευρώ της ευημερίας, άνευ της οποίας οι μεγάλες ιδέες αδυνατίζουν και εκφυλίζονται. Γι αυτό όλοι ελπίζουμε σύντομα να ολοκληρωθεί η δοκιμαζόμενη νομισματική ενοποίηση. Αν μάλιστα ακολουθήσουν η οικονομική και η πολιτική ενοποίηση, ίσως τέτοια δυσάρεστα σύνδρομα εκλείψουν.
Νεόκοπο το σύστημα των θεσμών της, αλλά λόγω ώριμης ιστορικής και πολιτισμικής εμπειρίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολύτιμη τόσο εντός όσο και εκτός. Γιατί δεν είναι μόνο ο οικονομικός πλούτος και τα εύρωστα πορτοφόλια, που την κάνουν προνομιακό χώρο για να ζει κανείς. Είναι ότι πρωτοπορεί στο να αναπτύσσει και άλλου τύπου οικουμενικές αξίες και αγαθά.
Ειρήνη, δημοκρατία, οικονομική άνθηση, πρόοδος στις ιδέες, στις τέχνες, στα γράμματα, στις επιστήμες, στις τεχνολογίες, ατομική και συλλογική ευημερία, ανθεκτικό στις κακοκαιρίες κοινωνικό κράτος, περιβαλλοντικές ανησυχίες, ανάπτυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτά διακρίνουν την Ένωση, που δύσκολα θα επιδείξει ρυθμούς ανάπτυξης πάνω από 5% του ΑΕΠ της, επειδή η φυσιολογία της οικονομίας της είναι κάπως βαριά και δεν έχει τα εξωτικά χαρακτηριστικά κάποιων «τίγρεων». Παραμένει απαράμιλλη όμως, στο επίπεδο των ιδεών και των δράσεων γύρω από την ανθρώπινη αξία.
Τελευταία, χωρίς να γίνεται ευρέως αντιληπτό, η Ευρωπαϊκή Δημοκρατία έχει αναπτύξει ένα ενδιαφέρον ιδεολογικό υπόστρωμα, που την ισχυροποιεί και την ολοκληρώνει, έχοντας σταδιακά εντυπωθεί στη συνείδησή μας.
Αυτό στηρίζεται στην αδιόρατη παραδοχή ότι δεν υπάρχει μια «Απόλυτη Αλήθεια».
Άρα δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι την κατέχει, ούτε να πει: «εγώ ξέρω ποιο είναι το δέον γενέσθαι και όχι οι άλλοι».
Άρα έχει μεγάλη σημασία, όση αυτοπεποίθηση και αν διαθέτει το εγώ μου, να σέβομαι τον Άλλο, γιατί και εκείνος έχει δικό του «δίκιο» και δικό του δέον γενέσθαι.
Και όταν αναφερόμαστε σε εθνικά σύνολα, η έννοια «σέβομαι τον Άλλο, τον Διαφορετικό» σημαίνει ότι έχω τα εθνικά μου συμφέροντα ή εθνικά μου «δίκαια», αλλά δέχομαι απέναντι και τους Άλλους, με τα επίσης δικά τους εθνικά συμφέροντα και «δίκαια». Έτσι, αυτόματα θεωρώ επιβεβλημένη την επικοινωνία με τον Άλλο. Άρα, καταγράφεται στις διεθνείς μας σχέσεις η ανάγκη να κουβεντιάσουμε και «να τα βρούμε» μέσω ενός compromis (συμβιβασμού). Πάντοτε θα συναντιούνται διαφορετικές εθνικές φιλοδοξίες και σχεδιασμοί, που όταν κάθονται απέναντι σε ένα τραπέζι, εφόσον έχουν την καλή διάθεση, μπορούν να συντεθούν και να ολοκληρωθούν σε μια συνισταμένη. Χρειάζεται μόνο η ασκημένη νοοτροπία του διαλόγου, που λέει «Καθήσαμε εδώ και δεν θα σηκωθούμε, αν δεν συμφωνήσουμε σε μια κοινή συμβιβαστική παραδοχή». Έτσι τελικά παγιώνεται η ειρήνη.
Αναλόγως, όταν αναφερόμαστε σε κοινωνικά άτομα, η έννοια «σέβομαι τον Άλλο, τον Διαφορετικό από μένα», σημαίνει πάλι ότι εγώ που θεωρώ ότι όλα τα «δίκια» είναι δικά μου, αφήνω «λίγο χώρο» και στα «δίκια» του Άλλου. Ακόμα και αν είμαι πιο έξυπνος, πλούσιος, μορφωμένος, προνομιούχος, καταξιωμένος από τον Άλλο. Γιατί παραδέχομαι ότι όλοι έχουμε την αξία μας, τόσο εγώ όσο και ο Άλλος. Έτσι η έννοια της Δημοκρατίας ολοκληρώνεται σταδιακά. Κάποτε ήταν: «οι πολλοί αποφασίζουν και οι λίγοι σέβονται τους πολλούς και τους ακολουθούν». Τώρα πάει να γίνει: «οι πολλοί αποφασίζουν και οι λίγοι σεβόμενοι ακολουθούν, αλλά οι πολλοί οφείλουν να προσέχουν με σεβασμό τις ευαισθησίες των λίγων». Αν το καλοσκεφτούμε, μια τέτοια αναβάθμιση / ολοκλήρωση της Δημοκρατίας χωρίς διακρίσεις, είναι μια σπουδαία πρωτόγνωρη κατάκτηση και είναι (πάλι) ευρωπαϊκή.
Δηλαδή, πέρα από την πολιτική και οικονομική ευημερία, αυτά είναι τα δύο νέα προικιά που εξυφαίνει η Ευρώπη για τους τυχερούς λαούς της. Μάλιστα, προκύπτει από την ανάλυσή μας, ότι είναι δίδυμα «αδελφάκια». Μητέρα τους είναι ίδια αξία (που αργά και σταθερά διαχέεται ως καταλύτης σε όλη την οικουμένη): ο σεβασμός στον Άλλο, στην Διαφορετικότητα.
Και τα δύο έχουν αρχίσει να διαφαίνονται ξεκάθαρα. Τόσο στις διακοινοτικές Συνόδους Κορυφής, όπου ο συμβιβασμός ανάμεσα στις ηγεσίες είναι το σπουδαίο αυτονόητο εργαλείο για να αμβλύνονται οι διαφορές και να παίρνονται οι μικρές και μεγάλες αποφάσεις. Όσο και στο επίπεδο των ανθρωπίνων σχέσεων στις μικρές αστικές και επαρχιακές γειτονιές της ευρείας ευρωπαϊκής επικράτειας, όπου είναι σεβαστός και ο τελευταίος μειονοτικός πολίτης, ο διαφορετικός, ο Άλλος.
Εννοείται ότι ακόμα είμαστε μακριά από εκείνη την καλή εποχή, όπου όλα αυτά θα είναι αυτονόητος γενικευμένος κανόνας. Όμως, η αρχή είναι το ήμισυ του παντός και η δυναμική προς μια διαρκή ανάπτυξη θεσμών και νοοτροπιών δείχνει ότι παντού στην Ευρώπη πορευόμαστε τον δρόμο τον καλό.
Και στόχος μας είναι ο Ενιαίος Ευρωπαϊκός Χώρος Χωρίς Διακρίσεις, τόσο σε διακρατικό επίπεδο (κάμπτοντας τα ισχυρά εθνικά υπερεγώ έναντι των Άλλων εθνών), όσο και σε εθνικό / κοινωνικό επίπεδο (κάμπτοντας τα ισχυρά υπερεγώ των προνομιούχων πολιτών έναντι των αδύναμων Άλλων).
Έτσι και η λογική του συμβιβασμού των διαφορετικών εθνικών συμφερόντων θα εγγυάται το αγαθό της Ειρήνης στον ευρωπαϊκό χώρο. Και η λογική του σεβασμού στον διαφορετικό, τον Άλλο, θα εγγυάται το αγαθό της άρσης των διακρίσεων στις μικρές και μεγάλες τοπικές κοινωνίες.
Πού θα μπορούσε ένας αναλυτής να αποδώσει αυτό το ιδιαίτερο φαινόμενο; Οφείλεται μόνο στο ιστορικά εύφορο για νέες ποικιλίες ιδεών περιβάλλον; Ή μάλλον πρέπει να το πιστώσουμε και σε μια πλειάδα καθοδηγητών που προετοιμάζουν τις καλές «συγκομιδές»; Ίσως δεν είναι τόσο «γκρίζα» η γραφειοκρατία που προαναφέραμε, μάλλον για φρέσκο, ζωηρό και πολύχρωμο χωνευτήρι ιδεών πρόκειται, που πολύ συχνά βρίσκεται μπροστά από τους πολιτικούς... Έτσι εξηγείται η διαρκής και πληθωρική παραγωγή δράσεων, που καθιστούν πρωτοπόρα την γηραιά ήπειρο στα θέματα της άρσης των κοινωνικών και εθνικών διακρίσεων.
Ερέθισμα προς αυτή την «εσωτερική σοφία» της Ένωσης, έδωσε ίσως το πολυπολιτισμικό φαινόμενο, απότοκο της προσέλκυσης των ξένων μεταναστών, που ζήτησαν μια ευκαιρία νέας ζωής στις ευρωπαϊκές χώρες.
Αλλά η δημιουργία του πυρήνα των ανθρώπων, που συνέλαβε και ολοκλήρωσε αυτή την προοδευτική προσέγγιση, ουσιωδώς μάλλον πρέπει να αποδοθεί αλλού. Όταν ξεκινούσε η στελέχωση των υπηρεσιών της τότε ΕΟΚ, στις δεκαετίες ‘70 και ’80, προσέτρεξαν νέοι μορφωμένοι άνθρωποι, επηρεασμένοι από τα απανταχού προηγηθέντα κινήματα της αμφισβήτησης. Μάης του 1968, χίππις, φεμινισμός, είναι κάποια από αυτά, που εισέφεραν στην βελτίωση και αναβάθμιση της μέχρι τότε γκρίζας αστικής δημοκρατίας. Πιστεύουμε ότι σήμερα όλοι οι ευρωπαίοι απολαμβάνουμε τα ευεργετήματα της επιρροής εκείνων των παλαιότερων στελεχών.
Ταυτόχρονα, αφότου (1979) έχουμε απ’ ευθείας εκλογή των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αρχίζει μια σπουδαία εποχή για την άνθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο λόγος είναι απλός: οι λαϊκιστές μένουν συνήθως στους εθνικούς στίβους και δίνουν εκεί τους εκλογικούς τους αγώνες. Ενώ κάποιοι ευρωπαϊστές προοδευτικοί πολιτικοί στέλλονται από τις ηγεσίες τους μακριά από τις εθνικές εστίες του λαϊκισμού. Έτσι στο Στρασβούργο, στις Βρυξέλλες, αλλά και στο Λουξεμβούργο, ζυμώνονται και σχεδιάζονται σημαντικές αλλαγές για τα ευρωπαϊκά έθνη και τις κοινωνίες τους. Τα αποτελέσματα από τότε και εντεύθεν είναι γνωστά. Η παραγωγή πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπως και η εξειδίκευση και υλοποίησή της στην Κομισσιόν και στην λοιπή Γραφειοκρατία ήταν και είναι εξαιρετική.
Καθ’ οδόν μάλιστα συναντήθηκαν αυτές οι πολιτικές και οι δράσεις με ένα σύνθετο πλέγμα, που περιείχε και άλλους ξένους θεσμούς. Όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο, που αργά και σταθερά με την παραγωγή του έργου του κερδίζει εκτίμηση και δρα ανεξάρτητα και συμπληρωματικά προς τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Έτσι τώρα οι λαοί μας απολαμβάνουν τους καρπούς…
Τέλος, ας αναφέρουμε και το δισυπόστατο του ευρωπαίου πολίτη, που μπορεί να τον καθιστά πιο ευεπίφορο σε τέτοιες προοδευτικές αντιλήψεις σχετικά με τον Άλλον: έχει και την εθνικότητα της πατρίδας του, έχει και την ευρωπαϊκή «υπερεθνικότητα» που τον κάνει να αισθάνεται «ευρωπαίος». Έτσι προετοιμάζει στη συνείδησή του την σύνθεση της αντίφασης «εθνικό – διεθνές», όπου οι δύο διαστάσεις μπορούν συναγωνιστικά να αναπτύσσονται ως δίπολο, χωρίς να λειτουργεί ανταγωνιστικά η μια εις βάρος της άλλης, όπως πολλοί φοβικοί εθνικιστές προειδοποιούν. Είμαστε συνάμα ευρωπαίοι, όσο και έλληνες, γάλλοι, γερμανοί, σλοβάκοι, ιταλοί… Άρα, ο Άλλος, που κάποτε πολέμησε εναντίον μου, τελικά δεν είναι εχθρός μου: είναι αδελφός μου!
Όλα μαζί προχωρούν στην Ε.Ε.: τόσο στα ‘μικρά’ όσο και στα ‘μεγάλα’ σημειώνεται μια διαχρονικά ανιχνεύσιμη διαρκής πρόοδος.
Τα ‘μικρά’ (κατακτήσεις κατά των διακρίσεων) ομογενοποιούν τον ευρωπαϊκό χώρο των ‘παλαιών’ και ‘νέων’ κρατών και τον κάνουν ξεχωριστό και πρωτοπόρο υπόδειγμα για όλο τον πλανήτη. Έτσι οδηγούμαστε προς την πιο ολοκληρωμένη δημοκρατία που έχει βιώσει ποτέ ο Ανθρώπινος Πολιτισμός: τη Δημοκρατία Χωρίς Διακρίσεις, όπου και ο τελευταίος «διαφορετικός» είναι σεβαστός από τους πολλούς.
Τα ‘μεγάλα’ φέρνουν την μέσω αλληλοσεβασμού και διαρκών συμβιβασμών ειρηνική συνύπαρξη των λαών, μέσω μιας καλής κατανόησης του ενός από τον άλλο. Αν το αρχέτυπο ευρωπαϊκό όραμα των Μοννέ και Σουμάν είχε σχέση και με αυτό τον στόχο, πέραν της παραγωγής οικονομικού πλούτου, τότε μάλλον ήδη έχουν δικαιωθεί. Οι Διαφορετικοί έχουν αρχίσει να ζουν αρμονικά μεταξύ τους, να σέβονται τον Άλλον και να συγκροτούν ένα ειρηνικό και ευημερούν ευρωπαϊκό σύνολο.
Επί της ουσίας δηλαδή, και τα ‘μικρά’ και τα ‘μεγάλα’, όλα μεγάλα είναι. Γιατί αργά και σταθερά, η Ευρωπαϊκή Ένωση χτίζει ένα ευρύ περιβάλλον, αφ ‘ενός φιλίας και ειρήνης μεταξύ των λαών της, αφ’ ετέρου ευημερίας και δημοκρατίας που χωρίς διακρίσεις παρέχει σε όλους ασφάλεια και ποιότητα δημιουργικής ζωής.
Ένα περιβάλλον όπου πολλοί θα ήθελαν να μπουν. Και από όπου κανείς λογικός δεν θα ήθελε να βγει, γιατί κάτι τέτοιο ευλόγως θα όφειλε να το εισπράξει ως εθνικό δυστύχημα.
Κάπως έτσι αισθανόμαστε οι περισσότεροι Έλληνες, γιατί στις πιο ήσυχες παλιότερες μέρες νιώθαμε πολύ τυχεροί που ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μας ανέβασε στο ευρωπαϊκό τραίνο. Όπως και γιατί αργότερα ο Κώστας Σημίτης μας προώθησε στην πρώτη θέση, που την λέγανε «Ευρωζώνη». Τώρα πρέπει να φροντίσουμε να σώσουμε την κληρονομιά. Να αισθανθούμε ότι είτε η χώρα μας με τη βοήθεια της Ένωσης σωθεί από την κατάρρευση είτε όχι, σε κάθε περίπτωση οφείλει να ανακτήσει την (χαμένη) εύφημη μνεία και εκτίμηση των εταίρων της. Κυρίως, όμως, να ανασυγκροτηθεί με τις ίδιες δυνάμεις της. Γιατί αν δεν κινήσει τη χείρα της, ό, τι και αν κάνει η «Θεά Αθηνά» θα πάει χαμένο… Πόσο μάλλον όταν ο από μηχανής θεός της Ένωσης, που θα μπορούσε να σώσει το απολωλός ελληνικό πρόβατο, ούτε και αυτός βρίσκεται στα καλύτερά του…
Γι αυτό λοιπόν, πρέπει να γρηγορούν όσοι απολαμβάνουν αυτό τον οραματικό ενιαίο χώρο, που διαρκώς αναπτύσσεται, αναθεωρείται, αναδιαμορφώνει την αρχιτεκτονική του. Και να διαφυλάσσουν όλα τα πολύτιμα προικιά της Ευρώπης προς τους λαούς της, ιδιαίτερα την Ειρήνη και την Δημοκρατία Χωρίς Διακρίσεις.
Ξέρουμε πώς είχε ξεκινήσει η γενικότερη ευρωπαϊκή γοητευτική περιπέτεια, αλλά όχι πού και πώς ακριβώς ολοκληρώνεται. Και όμως, όλοι το αισθανόμαστε, αυτό το συναρπαστικό ευρωπαϊκό ταξίδι ακόμα δεν το έχουμε χορτάσει, τα καλύτερα είναι ακόμα μπροστά. Έναντι των δυσκολιών διατηρούμε την ψυχραιμία μας. Τον νου μας, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα μάτια μας…
Πηγή:diaxifismoi.blogspot.com
Σχόλια